ترانسفورماتور وسیله ای است که از پیچیدن دو سیم پیچ یا بیشتر بر روی یک هسته مغناطیسی ساخته می شود. شکل زیر ساختمان یک ترانسفورماتور ساده را نشان می دهد. همانطور که در شکل نشان داده شده است هر سیم پیچ بر روی یک بازوی هسته مغناطیسی پیچیده شده است.
سیم پیچی که به منبع ولتاژ متناوب متصل می شود را سیم پیچ اولیه و سیم پیچی که به مصرف کننده الکتریکی متصل می شود را سیم پیچ ثانویه گویند. به علاوه سیم پیچ با ولتاژ بیشتر را سیم پیچ فشار قوی (H.V) و سیم پیچ با ولتاژ کمتر را سیم پیچ فشار ضعیف (L.V) می نامند.
طبق تعریف اگر سیم پیچ فشار قوی یک ترانسفورماتور در سمت اولیه و سیم پیچ فشار ضعیف آن در سمت ثانویه باشد آن را ترانسفورماتور کاهنده ولتاژ می نامند و در صورتی که سیم پیچ فشار قوی یک ترانسفورماتور در سمت ثانویه و سیم پیچ فشار ضعیف آن در سمت اولیه باشد آن را ترانسفورماتور افزاینده می گویند. از ترانسفورماتور کاهنده و افزاینده به ترتیب برای کاهش و افزایش ولتاژ و برای تأمین ولتاژ مناسب جهت تغذیه مصرف کننده های الکتریکی استفاده می شود.
هنگامی که یکی از سیم پیچ های ترانسفورماتور به منبع ولتاژ متناوب متصل گردد، از آن جریان عبور می کند. عبور جریان از سیم پیچ باعث تولید شار مغناطیسی درون سیم پیچ می شود این شار از داخل هسته عبور می کند. مقدار شار ایجاد شده به تعداد دور و جریان سیم پیچ بستگی دارد.
با عبور این شار از سیم پیچ دوم که به مصرف کننده متصل است نیروی محرکه الکتریکی در آن القا می کند، زیرا مقدار آن به طور متناوب تغییر می کند. مقدار نیروی محرکه القا شده به تعداد دورهای سیم پیچ ثانویه و تغییرات شار نسبت به زمان بستگی دارد بنابراین می توان با انتخاب تعداد دور سیم پیچ به ولتاژ های مختلفی دست یافت. از طرفی به دلیل بسته بودن مدار، جریانی متناسب با بار از سیم پیچ دوم عبور می کند بدین ترتیب انرژی الکتریکی از طریق یک ارتباط مغناطیسی از سیم پیچ اول به سیم پیچ دوم منتقل می شود.
در واقع پدیده فوق بیانگر همان قانون القای فاراده می باشد زیرا تغییرات جریان عبوری در سیم پیچ باعث تغییرات فوران (شار) سیم پیچ شده و در نتیجه ولتاژی در هر دو سیم پیچ القا می کند.
معمولاًً در مشخصات فنی یک ترانسفورماتور به ندرت تعداد دور سیم پیچ های اولیه و ثانویه آورده می شود و غالباً ولتاژهای اولیه و ثانویه ترانسفورماتور روی پلاک آن درج می شود. سازندگان ترانسفورماتور هم بر اساس ولتاژ مورد نیاز مصرف کننده و ولتاژ منبع، تعداد دور متناسب هر سیم پیچ را محاسبه می کنند که با چگونگی محاسبه آن در کتاب سیم پیچی آشنا خواهید شد.
ساختمان ترانسفورماتور از دو قسمت تشکیل شده است که عبارت اند از:
هسته مغناطیسی و سیم پیچ
