برق ، انقلابی نو در صنعت

رله خودکار قطع و وصل( افتامات(

وظیفه این رله ، تنظیم مقدار شارژ باطری ( هنگامی که ولتاژ دینام بیشتر از باطری است) و قطع مدار بین باطری و دینام ( هنگامی که ولتاژ دینام کمتر از باطریست) می باشد. 

ساختمان رله قطع و وصل

این رله از یک هسته اهنی، یک جفت پلاتین، دو نوع سیم پیچ و یک مقاومت تشکیل شده است که یکی از این سیم پیچ های هسته ضخیم تر و به صورت سری و سیم پیچ دیگر، بصورت موازی در مدار قرار می گیرد.

البته جهت پیچش هردو سیم پیچ روی هسته یکی می باشد.

 
- طرز کار رله قطع وصل

الف- هنگامی که ولتاژ دینام از حد معینی تجاوزکند- حد بسته شدن پلاتین های رله و ارسال جریان برای شارژ کردن باطری- جریان به سیم پیچ های رله اثر میگذارد و به علت یکسان بودن بودن جهت پیچش هردو سیم پیچ نسبت به جریانی که از دینام وارد میشود، دو قطب N1S1 و N2S2 بوجود می ایند که باعث جمع شدن میدان ها و ایجاد حوزه مغناطیسی قوی میشود که بر نیروی فنر پلاتین ها غلبه کرده که باعث جذب پلاتین متحرک میشود و در نتیجه جریان شارژ برقرار میشود.

ب- هنگامی که ولتاژ دینام از اندازه معینی کمتر شود- حد باز شدن پلاتین های رله- جریان از طرف باتری به افتامات و نیز دینام انتقال میابد.

جریان ارسال شده از طرف باطری به سیم پیچ های رله قطع و وصل میرسد که در سیم پیچ ضخیم ، مخالف جریان شارژ و در سیم پیچ نازک ، موافق جریان شارژ میباشد. لذا دو حوزه مغناطیسی خلاف یکدیگر در هسته تولید میشود که اثر یکدیگر را خنثی میکنند که در نتیجه نیروی فنر، پلاتین متحرک را از پلاتین ثابت جدا کرده و جریان باتری به طرف دینام قطع میشود.

رله جریان ( افتامات(

در دینام های ۱۲ ولتی  که قدرت خروجی مولد بیشتر از ۲۰۰ w است ( برای جلوگیری از  سوختن  ارمیچر در اثر بالا رفتن جریان مصرفی) از رله دیگری به نام رله جریان استفاده میشود .

وظیفه رله جریان، کنترل کردن مقدار جریان خروجی تا مقداری که احتمال  خطر سوختن برای سیم پیچ های ان وجود نداشته باشد، است.

رله جریان همانند رله ولتاژ دارای پلاتین ، مقاومت و هسته است. و تنها تفاوت ان با رله ولتاژ در نوع سیم پیچی هسته ان است بطوریکه سیم هسته ضخیم بوده بصورت سری در مدار قرار میگیرد تا اینکه هرجریانی که از دینام برای شارژ باطری و مصارف دیگر گرفته از ان عبور نموده و قابل کنترل شود.

هنگامی که جریان مصرفی  بیش از حد لازم باشد، هسته نیزوی کششی زیادی بوجود می اورد که باعث جذب پلاتین متحرک شده که در نتیجه جریان مصرفی بالشتک ها از طریق مقاومت بدنه شده و ولتاژ خروجی به علت افزایش جریان افت می نماید.

نکته: رله جریان از نوع رله مرتعشی است و انقدر نوسان میکند تا جریان در حد لازم تثبیت شود.

- طریقه تنظیم رله جریان

تنظیم این رله باید زیر بار صورت گیرد و بترتیب زیر عمل میکنید:

۱- در هنگام تنظیم رله جریان افتامات، ولتاژ خروجی به حداکثر میرسد که برای جلوگیری از باز شدن پلاتین ها میتوان با یک گیره، پلاتین های  رله ولتاژ را به یکدیگر وصل نمود.

۲- سیم B افتامات را باز نموده و امپرمتری ( بین صفر تا ۴۰ امپری) بین ترمینال B و سیم جدا شده قرار دهید.

۳- موتور را روشن نموده و دور انرا به ارامی تا ۴۰۰۰ دور برسانید و در این حال تمام مصرف کننده ها را روشن نموده و به امپر توجه کنید.

۴- اگر جریان مصرفی از ۲۲A بیشتر شود، کشش فنر پلاتین را کمی کاهش و اگر به ۲۲A نرسد، کشش فنر را افزایش دهید.

نکته: حداکثر جریان مصرفی کل مصرف کننده های پیکان ، نباید از ۲۲A بیشتر شود.

تست خازن دلکو

خرابی خازن دلکو بصورت های زیر ظاهر می شود:

۱- خال زده و اکسید شدن پلاتین ها و زود سوختن انها

۲- کوتاه شدن زمان جرقه و عدم اشباع کامل کویل

۳- مطلوب نبودن کار موتور

که باید در این صورت انرا تست نمود .

توسط برق شهر

طبق مدار زیر، خازن را به برق شهر متصل کنید، در صورت سالم بودن خازن، نباید چراغ روشن شود که بعد از ان باید مدار را قطع کرده و سیم خازن را به بدنه ان اتصال دهید تا خازن با یک جرقه تخلیه شود.

روش تنظیم اوانس اولیه( استاتیکی)

میدانید که موتور در حالت دور ارام دارای یک دور ثابت است . بنابراین مقدار پیش جرقه نیز باید ثابت باشد.
مقدار اوانس اولیه عملا در موتورهای مختلف ۱/۱۰۰ دور اولیه موتور می باشد.
مثال: در پیکان که دور ارام موتور ۷۵۰ دور در دقیقه میباشد، مقدار اوانس اولیه ۷/۵ درجه و در موتور ژیان که ۸۰۰ دور در دقیق است ، مقدار اوانس اولیه ۸ درجه می باشد.
روی پولی میل لنگ پیکان ،۱۳ دندانه تعبیه شده است که فاصله هر راس دندانه تا راس دیگر ۵ درجه است لذا در صورت تنظیم نبودن دلکو، هنگامیکه یک و نیم گودی دندانه( ۷/۵) درجه در برابر شاخص ثابت روی سینی جلو قرار بگیرد ، باید دهانه پلاتین باز شده و شمع جرقه بزند.
روش تنظیم اوانس اولیه در حال روشن بودن موتور
این تنظیم را میتوان توسط چراغ دلکو انجام داد. چراغ دلکو دارای سه سیم است که دوتای انها مثبت و منفی باطری و سومی به سرشمع شماره یک موتور متصل می شود. هربار جرقه ای که سرشمع شماره یک می زند، چراغ روشن میشود. اگر نور چراغ را روی علایم اوانس اولیه بگیرید، تطبیق علایم را ملاحظه میکنید. چنانچه علایم مانند شکل زیر نبود ( البته در پیکان) دلکو را شل کرده و با در جهت موافق چرخاندن، جرقه ریتارد و در جهت  مخالف چرخاندن ، جرقه اوانس خواهد شد.
هنگامیکه که علایم بخوبی روی هم منطبق شدند، موتور را خاموش و پیچ دلکو را محکم نمایید.

تشخیص شارژ باطری ۱

توسط ولت متر مخصوص
این ولتمتر شامل یک تیغه با مقاومت کم و یک ولت متر مدرج می باشدکه بصورت موازی به یکدیگر وصل شده اند و دو چنگال دوشاخه می باشد. از تیغه ، جریانی معادل ۱۵۰ تا ۳۰۰ امپر عبور میکند.
چنگال ها را به قطبین باتری وصل می کنیم . جریان باید به مدت ۱۰S عبور کند. در این صورت ولتاژ هر خانه سالم باید هنگام ازمایش حدود ۱/۵v باشد که اگر مقدار نشان داده شده یک خانه ، فورا افت نماید ، نشانه ضعیف بودن ان خانه است.
بعلت اینکه این دستگاه، جریان زیادی از باتری می گیرد، بنابراین نباید باطری ای که کمتر از ۷۰٪ ان شارژ شده باشد، با این دستگاه ازمایش کرد.
نکته: زمان ازمایش نباید از ۱۰S بیشتر شود و یا انرا مرتبا روی یک باطری تکرار کرد. چنانکه چنگال ها بصورت اشتباه به قطبین متصل باشند، عقربه در جای خود می ماند و منحرف نمیشود .

تشخیص شارژ باطری ۲

بوسیله رنگ
اگر رنگ صفحات مثبت باطری ، قهوه ای تیره باشد بیانگر شارژ کامل و اگر قهوه ای باشد ، بیانگرنیمه شارژ و در صورت سفید بودن صفحات، باطری کاملا خالی است .
توسط هیدرومتر
برای این منظور، هیدرومتر را درون سرنگ مخصوص قرار می دهند ، بعد قسمت لاستیکی سرنگ را فشار داده و کمی از اسید باطری را داخل ان میکنند. وقتی هیدرومتر در داخل اسید غوطه ور شد، وزن مخصوص ان قابل اندازه گیری می باشد.

مشخصات رله ولتاژ( افتامات(

رله ولتاژ دارای یک هسته اهنی با چندین دور سیم پیچی نازک میباشد.  که برای انکه ولتاژ موثر بر این رله درست برابر ولتاژ تولید شده دینام شود، سیم پیچ هسته را بصورت موازی میپیچند  و بر روی هسته یک جفت پلاتین قرارمیدهند که در حالت عادی بسته اند. جریان مصرفی بالشتک ها در دینام با اتصال بدنه خارجی،  از زغال مثبت گرفته شده که پس از تغذیه قطب ها ، به F افتامات می رود و در حالت عادی( در این حالت ولتاژ خروجی دینام کم است ) از طریق پلاتین ها اتصال بدنه میشود.

با افزایش دور موتور، ولتاژ  دینام هم بالاتر میرود که همزمان با ان، ولتاژ موثر بر سیم پیچ رله ولتاژ نیز افزایش میابد.  هنگامی که این ولتاژ از اندازه معین خود تجاوز نماید، نیروی کشش هسته بیشتر از نیروی فنر پلاتین متحرک میشود که باعث میشود هسته، پلاتین متحرک را جذب کرده که با باز شدن پلاتین های رله ولتاژ ، اتصال بدنه قطبین از طریق مقاومت کامل میشود . این مقاومت باعث کاهش جریان مصرفی بالشتک ها شده و در نتیجه باعث تضعیف شدن شدت میدان مغناطیسی و کاهش ولتاژ خروجی دینام میشود. البته این کاهش فورا بر سیم پیچ رله ولتاژ تاثیر گذاره که باعث میشود هسته ان نیروی خود را از دست بدهد که در این هنگام ، فنر ، پلاتین متحرک انرا میکشد و به پلاتین ثابت تماس میدهد که دوباره جریان لازم میدان، بصورت مستقیم از طریق پلاتین ها اتصال بدنه میشود.

عمل قطع و وصل پلاتین ها در چند ثانیه چندین بار انجام میشود تا انکه مقدار ولتاژ در حد لازم ثابت  بماند.

 نکته۱: در دینام با اتصال بدنه داخلی ، جریان از ترمینال D افتامات به پلاتین متحرک رله ولتاژ و سپس به پلاتین ثابت می رود  و بعد از طریق پلاتین های رله جریان  به میدان دینام هدایت میشود و در دینام اتصال بدنه می شود. در هنگام باز شدن پلاتین های رله ولتاژ، جریان از طریق  مقاومت به میدان میرود و مقدار ان کاهش میابد.

نکته۲: حداکثر ولتاژ خروجی دینام( که توسط رله ولتاژ کنترل میشود ) باید کمی بیشتر از ولتاژ باطری باشد تا جهت جریان از طرف دینام به طرف باطری باشد که باعث شارژ ان نیز گردد که برای این منظور ، حداکثر ولتاژ دینام را ۲۵℅ بیشتر از ولتاژ باطری انتخاب میکنند.( برای باطری ۶ ولتی، دینام ۷/۵ ولت و برای باتری ۱۲ ولتی ، دینام ۱۵ ولت)